امین الاسلام ابوعلی فضل بن حسن طَبرِِسی یا شیخ طبرسی (532-454 خورشیدی/548-468 قمری) با لقب «امین الاسلام» دانشمند و فقیه شیعه ایرانی است که کتابهایی درباره? علوم دینی عصر خود تألیف کرده‌است. به نقلی، فضل بن حسن طبرسی از خاندانی روحانی و علم‌دوست که اصلاً از تفرش بوده‌اند، زاده شده‌است و طبرِس در حقیقت همان تفرش است. [1] وی به خراسان هجرت کرد و در مشهد ساکن شد و در اواخر عمرش راهی سبزوار شد و در همانجا درگذشت. پیکر او را در مشهد در نزدیکی حرم امام رضا دفن کردند و خیابان آنجا به نام او، طبرسی نامگذاری شده است.
طبرسی در علوم دینی زمان خود، مانند تفسیر، فقه، کلام، سیره و تاریخ ائمه مشهور بوده است و در همه? این موضوعات کتابهایی نوشته است. به گفته همعصر او، بیهقی (در کتاب تاریخ بیهق)؛ کار عمده? طبرسی تلخیص و تحریر کتابهای دیگران بوده است. کتاب مجمع البیان اثر طبرسی - بنا به تصریح خود او در مقدمه? کتاب - تحریری نو از تفسیر تبیان شیخ توسی (447-374 خ./460-385 ق.) است یا کتاب دیگر او، المؤتلف من المختلف بین ائمة السلف که درباره? فقه تطبیقی یا مسائل الخلاف است نیز تحریر از کتاب مسائل الخلاف شیخ توسی است.
یکی از خصوصیات طبرسی دور بودن او از تعصب است و برای مثال از علامه زمخشری، دانشمند نامدار سنی، تجلیل کرده‌است. فضل بن حسن طبرِسی در ادبیات و زبان عربی استاد بوده‌است عبارات عربی را به نیکویی و شیوایی و اختصار بیان می‌کرده‌است و به لطائف ادبی هم علاقه? ویژه‌ای داشته‌است. همین نکته‌سنجی و لطیفه‌جویی، او را به نوشتن کتاب الکافی الشافی که لطائف ادبی کتاب کشاف علامه زمخشری را دربردارد، واداشته‌است. مهمترین کتاب وی همان مجمع البیان است و پس از آن کتاب تفسیر جوامع الجامع به زبان عربی مهم است.
مقبره
مقبره شیخ طبرسی در مشهد در نزدیکی حرم امام رضا قراردارد. مقبره? دیگری نیز در مازندران به نام قلعه? شیخ طبرسی وجود دارد که بر اساس اطلاعات موجود در سن 99 سالگی در قرن 6اُم وفات یافته‌است. این آرامگاه در 5 کیلومتری خارج قائمشهر، بین روستای افرا و شیخ‌کلی از توابع دهستان بالاتجن واقع شده‌است. [5]
آثار
مجمع البیان
- جوامع البیان
- جامع الجوامع
سید مهدی میرمیران
